VIJANA WENYE ULEMAVU NA ELIMU YA AFYA YA UZAZI:

Top of Form

Makala
hii inaangazia jambo hili muhimu kwa vija balehe katika mkoa wa Morogoro,
ambapo utasoma kilicho zungumzwa na vijana wenyewe kutoka kwenye vituo vya
kulelea watoto na vijana wenye mahitaji maalumu,Taasisi za vija wenye makao
makuu yake mjini Morogoro,  pamoja na Daktari bingwa wa masuala ya afya ya
uzazi kutoka hospitali ya rufaa mkoa wa Morogoro.

Hadi
leo, elimu ya afya ya uzazi kwa vijana wenye ulemavu wa viungo nchini Tanzania
imekuwa ikipuuzwa au kupewa kipaumbele kidogo, hili likiwa mojawapo ya makundi maalum
yenye nahaki pia ya kuelimishwa jambo hili. Hii imekuwa changamoto kubwa inayowakabili
vijana hawa walio nahaki sawa na wenzao wasio na ulemavu kupata elimu na habari
muhimu kuhusu afya ya uzazi.

Mara
nyingi, vijana wenye ulemavu wa viungo wanakabiliwa na unyanyapaa na ubaguzi
kutoka kwa baadhi ya wanajamii hili nijambo lisilo fichika. Hata hivyo baadhi ya watu
huamini kuwa watu wenye ulemavu hawana haki au uwezo wa kujihusisha na masuala
ya ngono na afya ya uzazi. Hii inaweza kusababisha kukosa kujitambua na haki za
kijinsia kwa vijana hawa, na hivyo kupuuzwa kwa elimu ya afya ya uzazi.

Katika
maeneo mengi, vijana wenye ulemavu wanakabiliwa na uhaba wa rasilimali za elimu
na huduma za afya. Hii inaweza kuwa kutokana na ukosefu wa miundombinu
inayowafaa, vifaa vya kujifunzia na kufikia habari, na hata wataalamu wa afya
walioelimika kutoa elimu ya afya ya uzazi kwa njia inayofaa.

Vijana
wenye ulemavu hawapati elimu muhimu ya afya ya uzazi katika shule au katika
jamii yao. Hii inaweza kuwa kutokana na kutokuwepo kwa programu za elimu ya
afya ya uzazi zinazojumuisha mahitaji yao maalum, au hata kutokana na wataalamu
wa afya kutokupata mafunzo yanayowawezesha kutoa elimu kwa njia inayofaa kwao.

Kwa
muktadha huo wa changamoto nyingi zinazokabiliwa na vijana wenye ulemavu, wakati
mwingine elimu ya afya ya uzazi huonekana kuwa kipaumbele cha chini kabisa,
hasa wanao ishi kwenye familia zenye kipato cha chini na hata wanao inshi
kwenye vituo vya kulelea watoto na vijana wenye mahitaji maalumu. Mambo kama
upatikanaji wa elimu bora, huduma za afya, na haki za msingi mara nyingine
hayapewi kipaumbele zaidi. Hii inaweza kusababisha kupuuzwa kwa umuhimu wa elimu
ya afya ya uzazi.

Kwa mujibu wa wataalamu wa afya
ya jamii, afya ya uzazi kwa vijana wa rika balehe ni muhimu mno elimu hii, kwani
katika kipindi hiki vijana hukabiliwa na changamoto mbalimbali, ikiwemo mimba
za utotoni, magonjwa, na utoaji mimba usio salama, ambapo bila elimu muhimu
kutolewa zinaweza kuhatarisha maisha na ustawi wao.

Bi. Linda Ngido ni Mkurugenzi Mtendaji wa Mehayo Centre for
Disabled Young People, kituo kinachojihusisha na kuwapatia ujuzi na fursa
vijana wenye ulemavu ambaye ameiambia Tanzania
Kids Time kwenye mahojiano maalum kwamba hajawahi kuona wataalamu
wa afya ya uzazi kutoka serikalini au kwenye asasi za kiraia kufika kituoni
hapo kwa ajili ya kutoa elimu ya afya ya uzazi.

“Kuna wakati ambao wasichana
wanafikia umri wa kupata hedhi, ukimuelekeza binti mwenye ulemavu kuhusu
kutumia vifaa vya kujistiri hawataki,” anaeleza Bi, Ngido ambaye ni mwalimu kitaaluma. “Wakati mwingine
wanavitupa.”

Bi, Ngido haelewi ni kwa nini Serikali
na wadau hawajikiti kwenye kuwapatia vijana wa rika la balehe wenye ulemavu
elimu ya afya ya uzazi wakati watu hawa pia ni binadamu kama walivyo watu
wengine ambao hukua na kuanzisha familia zao.

“Watoto wenye ulemavu nilioanza
kuwa nao kwenye kituo hiki, wavulana na wasichana, sasa hivi ni watu wazima,
wameoana wenyewe na wana watoto wanasoma,” anaeleza Ngido ambaye alilazimika kuacha kazi yake ya ualimu kufanya kazi
yake ya sasa. “Kwa hiyo, siyo kwamba hawa watu wenye hali hii hawawezi kuwa na
familia. Hapana, wanaweza.”

Tanzania Kids Time ilitembelea kituo kingine kijulikanacho  Erick Memorial Foundation for Education and
Rehabilitation for the Disabled (EMFERD)
kituo hiki kipo mkoani Morogoro kinajihusisha na kutoa huduma kwa watoto na
vijana wenye ulemavu.

Hapa na kutana na baadhi ya vijana wanao lelewa kwenye kituo hiki,
wengi wao wako katika rika balehe ambao ni wenye ulemavu, walikiri kwamba
hawajawahi kufikiwa na kupatiwa elimu ya afya ya uzazi, kutoka kwa wataalamu wa
afya serikalini au Taasisi zingine za kiraia hali ambayo wanasema
inawasononesha na kuwatenga na jamii.

“Hii huduma tunaihitaji kwa sababu watu wenye ulemavu nao wana
haki zote za msingi kama vile ya] kuoa au kuolewa,” Benedict Mwenyasi, kijana mwenye ulemavu wa viungo kutoka EMFERD,
aliiambia Tanzania Kids Time, “[Wadau] sisi wanatusahau
[kutupatia elimu hii].”

                                   

Moja kati ya wadau hawa ni Obed Mtagulwa, mwanzilishi mwenza na
Mkurugenzi Mtendaji wa Care Youth Foundation, shirika linalojihusisha na kutoa
elimu ya uzazi kwa vijana rika balehe.

“Hizo sehemu wanazokaa watu
wenye mahitaji maalum huwa tunaenda kwa ajili ya kutoa huduma ya misaada pekee
yake, bado hatujafika kupeleka elimu ya afya ya uzazi,” anakiri Mtagulwa. “Kuna haja kubwa sana ya
kuwapa elimu [watu hawa].”

Nikabisha hodi ofisi yam ganga
mkuu wa mkoa kitengo cha afya ya uzazi nakutana na daktari bingwa wa afya ya
uzazi Hospitalini hii ya rufaa Morogoro Dkt.
Deodata Ruganuza yeye anaanza kwa ameonya
kwamba endapo wadau hawataweka kipaumbele kwenye kuwapatia watu wenye ulemavu
elimu ya afya ya uzazi haki za msingi za watu hao zitakuwa hatarini kukiukwa.

“Tusipoweka kipaumbele katika hili kundi, [vijana walemavu walio
katika rika balehe] watakuwa wanakosa kitu cha muhimu sana kwao na kwa familia
zao watakazoanzisha,”

Ni
haki ya kila kijana, bila kujali ulemavu wake, kupata elimu sahihi kuhusu afya
ya uzazi. Elimu hii inawawezesha kujitambua, kujilinda na kujiamulia katika
masuala yanayohusu miili yao. Ni muhimu kwa jamii kuondoa unyanyapaa na
ubaguzi, kuimarisha upatikanaji wa rasilimali za elimu na huduma za afya, na
kuhakikisha kuwa elimu ya afya ya uzazi inatolewa kwa njia inayojumuisha
mahitaji ya vijana wenye ulemavu.

Hii
itasaidia kujenga jamii yenye uelewa zaidi na yenye haki kwa kila mmoja, Dk
Ruganuza aliiambia Tanzania
Kids Time kwenye mahojiano maalum yaliyofanyika ofisini kwake mjini
Morogoro.