Na, John Kabambala.
Shirika la Umoja wa Mataifa la Chakula na Kilimo (FAO)
liliamua kufanya kitu kikubwa nchini Tanzania kwa siku ya Chakula Duniani.
Walitaka kuleta mabadiliko katika maisha ya watoto na historia isio futika
kwenye maisha na familia zao kwa kuwaelimisha kuhusu umuhimu wa lishe bora. FAO
iligundua kuwa njia bora ya kufanya hivyo ilikuwa kuanzisha programu ya
kufundisha watoto mapishi ya vyakula vyenye lishe.
Kwa ushirikiano wa serikali ya Tanzania na wadau wengine wa
maendeleo, FAO ilianza kutekeleza wazo hili la kipekee. Kupitia miradi yake
mbali mbali ambayo hutekelezwa nchini Tanzania ilinayo husika na kilimo pamoja
na masuala ya lishe kama vile mradi wa AGRI-CONNECT
unao tekelezwa katika mikoa ya Tanzan ia bara na Zanzibar, unao husisha shule
za msingi.
Stella Kimambo ni
afisa lishe kutoka Fao Tanzania, kupitia siku ya chakula duniani ambayo
ilifanyika kitaifa Mkoani Kigoma anaeleza umuhimu wa vyakula vya protini kwa familia na hasa
watoto, tazama na kusikiliza kupitia video hii hapa >>>>
Ukosefu wa Elimu ya Lishe: Mara nyingi, watu katika
jamii wanaweza kukosa uelewa wa kutosha kuhusu lishe bora. Wanaweza kutokuwa na
habari au ufahamu wa vyakula vyenye lishe au jinsi ya kuandaa vyakula hivyo.
Hii inaweza kuwa tatizo kubwa, kwa sababu ili uweze kufundisha watoto,
unahitaji kwanza kuwa na elimu sahihi.
Upatikanaji wa Vyakula Vyenye Lishe: Katika maeneo
fulani, upatikanaji wa vyakula vyenye lishe unaweza kuwa mdogo au gharama zake
zinaweza kuwa juu sana. Lakini sio kama hapa kwetu Tanzania, mfano hapa Mkoani
Kigoma vyakula vingi vya asili vinapatikana tena wanavilima wahapa hapa, hii inafanya
iwe rahisi kwa familia kufundisha umuhimu wa vyakula vyenye lishe kwa watoto wao.
Maadili na Mila za Kitamaduni: Baadhi ya jamii
zinaweza kuwa na mila na desturi ambazo zinaweza kuzuia mabadiliko katika mlo
wa kila siku. Kwa mfano, vyakula vyenye lishe vinaweza kutazamwa kama
“vyakula vya kigeni” au kuwa nje ya utamaduni wa eneo hilo, na hivyo
kutothibitika kutumika kwenye milo mezani, lakini ndio maana shirika la FAO kupitia mradi wake wa lishe
tumeanza kuwafundisha watoto kuelewa umuhimu wa vyakula hivyo.
Elimu ya Kupika na Lishe Katika Shule: Katika mfumo
wa elimu, mara nyingine, masomo ya lishe na kupika havipewi uzito wa kutosha.
Hii inaweza kuacha pengo katika elimu ya lishe kwa watoto. Kwa mkutadha huo
tunaendelea kuishauri serikali na wadau wengine wa maendeleo kuhamasisha na
kuchangia elimu na utoaji wa mlo shuleni.
HALI IKOJE SASA:
Kwa kuzingatia sababu hizi, shirika la chakula na kilimo la
umoja wa mataifa FAO limeweza kutoa mafunzo na rasilimali kwa jamii ili
kusaidia kuondoa vikwazo hivi na kufundisha watoto jinsi ya kuandaa na kula
vyakula vyenye lishe.
Miongoni mwa watoto walio hudhulia mafunzo hayo ni Alfonsina Paul mwanafunzi wa darasa la nne kutoka shule ya msingiMuungano
iliopo Mkoani Kigoma, anasema mwalimu aliewafundisha alikuwa mwema sana,
ambaye aliwafundisha jinsi ya kupika vyakula vyenye lishe na vya asili kama
vile maharage, dagaa, maziwa ya ng’ombe, kunde na njegele na samaki
waliopatikana katika ziwa Tanganyika pamoja na kutumia matunda na mboga kuandaa
juisi.
Baada ya mafunzo hayo kwa vitendo, Alfonsina Paul alijifunza mambo mengi. Alijifunza umuhimu wa lishe
bora na jinsi ya kutumia vyakula vya asili katika njia bora zaidi. Alifurahi
kugundua kuwa vyakula vyenye lishe vinaweza kuwa vitamu natiba na vyenye
kuvutia vyakula vinavyo toka viwandani, aidha anaishukuru fao kupitia siku ya
chakula duniani kufundisha namna ya kuandaa mlo kwa kutumia vyakula vya asili
na umuhimu katika afya.
Kwa maneno ya Alfonsina
Paul mwenyewe, “Mafunzo ya FAO yamenibadilisha na kunitia moyo
kusambaza ujuzi wa lishe bora nyumbani kwetu na kwa wenzangu. Kila mtoto
anapaswa kuwa na fursa ya kupika na kula vyakula vyenye lishe bora ili kuwa na
afya njema. Mimi ni mfano wa mabadiliko, na nataka kuleta mabadiliko katika familia
yetu na hata kwa familia za marafiki zangu, kwani kunawatoto wengine hadi
wanafikisha umri wa miaka 13 hawjui
bado kupika, nitawafundisha kila kitu” Alisema.
Kupitia jitihada za FAO na serikali ya Tanzania, watoto wengi
walipata fursa ya kujifunza na kufurahia vyakula vyenye lishe bora, na hivyo
kwa njia hii inaweza kusaidia kupunguza tatizo la utapiamlo na kuimarisha afya
ya taifa. Hii ni makala nzuri inayo onesha jinsi shirika la FAO linavyochangia
kuleta mabadiliko chanya katika maisha ya watoto wa Tanzania kupitia elimu ya
lishe na siku ya Chakula Duniani, lakini pia kupitia mradi wake wa Agriconect
unaotekelezwa nchini Tanzania kwa ufadhili wa umoja wa ulaya Eu.
Taasisi ilio ratibu mafunzo hayo
ya mapishi ni PELUM Tanzania ya
mjini Morogoro kwa kushirikiana na mkufunzi Zena Mshana na hapa anasema “Kwenye darasa la mafunzo ya mapishi
kwa watoto na wanawake vijana hakika wamefurahia sana kwa sababu wamejifunza
namna ya pekee sana ya kuandaa milo yao nyumbani au shuleni kwa kutumia vyakula
vilevile ambavyo vinapatika sokoni kwao, wanavyo lima wenyewe isipokuwa tu
mbinu za kuandaa ilikupata vitamin na protini kutoka kwenye vyakula hivyohivyo.
Miongoni mwa madarasa yalio
ongoza kwenye siku ya chakula duniani kwa kuto pungukiwa nawatu ni darasa letu
hili, hasa watoto ambao ndio mojawapo ya kundi tunalo lilenga kufundisha kuhusu
masuala ya lishe bora na kwa sababu hapa tulikuwa tukijifunza kwa vitendo,
vyakula vinapo iva tunapakua tunakula darasa zima”.
Aidha Bi, Mshana anaeleza miongoni mwa sababu kuu zinazo changia jamii
kushindwa kuandaa vyakula vyenye ilishe bora kuwa ni ukosefu wa elimu au
ufahamu wa kutosha kuhusu lishe bora. Watu katika jamii wanaweza kutokuwa na
habari sahihi juu ya vyakula vyenye lishe au jinsi ya kuyatumia kwa njia
inayofaa. Bila ufahamu wa lishe, itakuwa vigumu kufundisha watoto masuala ya
mapishi ya vyakula vyenye lishe.
Mila na Tamaduni za Kitamaduni: Katika jamii
nyingine, mila na tamaduni za kitamaduni zinaweza kuathiri chakula cha kila
siku. Vyakula vyenye lishe vinaweza kutazamwa kama “vyakula vya
kigeni” au kuchukuliwa kuwa nje ya utamaduni wa eneo hilo. Hii inaweza
kuzuia watu kujifunza na kufundisha jinsi ya kutumia vyakula hivyo kwa njia
inayofaa. Pia elimu ya lishe na upishi haijapewa uzito wa kutosha katika mfumo
wa elimu. Hii inaweza kusababisha watoto kushindwa kupata elimu sahihi juu ya
lishe na upishi katika shule.
SULUHISHO LAKE NI:
Kampeni za Elimu: Kuanzisha kampeni za elimu katika
jamii kuhusu umuhimu wa lishe bora na jinsi ya kupika vyakula vyenye lishe. Hii
inaweza kufanywa kupitia mikutano ya jamii, semina, na matangazo katika vyombo
vya habari. Mfumo wa Elimu: Kuimarisha elimu ya lishe na upishi katika
shule. Shule zinaweza kuanzisha programu za kujifunza jinsi ya kupika na
vyakula vyenye lishe, na kuwaelimisha watoto kuhusu umuhimu wa lishe bora.
Mashindano ya Upishi: Kuandaa mashindano ya upishi
kwa watoto na vijana katika jamii. Hii inaweza kuwahamasisha kujifunza jinsi ya
kupika na kutumia vyakula vyenye lishe kwa njia ya ubunifu. Mifano Mzuri:
Kuwatumia watu wenye ujuzi katika upishi na lishe katika jamii kama mifano
mzuri kwa watoto. Watoto wanaweza kujifunza kutoka kwa watu wanaojali lishe
bora.
Ushirikiano wa Jamii: Kuhamasisha ushirikiano wa
jamii kwa kuanzisha vikundi vya kujifunza na kubadilishana uzoefu katika
maandalizi ya vyakula vyenye lishe bora.
Michezo ya Kuelimisha: Kuanzisha michezo ya
kuelimisha kwenye shule na jamii ambayo inaweza kufundisha watoto kuhusu lishe
bora kwa njia ya kucheza na kujifurahisha. Usimamizi wa Wazazi:
Kuwahamasisha wazazi kuchukua jukumu la kuelimisha watoto wao kuhusu lishe bora
na kushiriki nao katika maandalizi ya vyakula vyenye lishe.
Kwa kutumia mbinu hizi zinaweza kusaidia kujenga ufahamu wa
lishe bora na kuwapa watoto stadi za maisha kuhusu jinsi ya kuandaa na kula
vyakula vyenye lishe bora. Kwa kufanya hivyo, jamii inaweza kuchangia kuboresha
afya na ustawi wa watoto wao.
Kaulimbiu ya mwaka huu siku ya chakula duniani ilikuwa ikisema “MAJI NI UHAI MAJI NI CHAKULA“
